 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Πίσω στη Χώρα και τα χωριά της Τήνου
Η ιστορία της «Χώρας», πρωτεύουσας της Τήνου, ξεκινά από τα αρχαία χρόνια. Όµως, µε τη σηµερινή της µορφή ανάγεται µόλις στο διάστηµα 1715-1745. Όπως είδαµε και στην ιστορική αναδροµή πιο πάνω, η κατοίκηση στην πόλη είναι συνυφασµένη µε περιόδους ειρήνης και ευηµερίας, αφού οι κάτοικοι του νησιού κατοικούσαν εδώ σε εποχές που δε συνέβαιναν επιδροµές ή πειρατίες. Κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. θα δηµιουργηθεί το «Άστυ» στην περιοχή γύρω από το σηµερινό ναό της Παναγίας, µε το όνοµα «Πόλες» και θα οργανωθεί σε 12 φυλές. Εκεί θα µείνει η πρωτεύουσα έως τα βυζαντινά χρόνια, όταν, λόγω επιδροµών, οι κάτοικοί της θα αναζητήσουν και πάλι την ασφάλεια του βράχου του Ξώµπουργου. Από τα πιο σηµαντικά κατάλοιπα της αίγλης της Πόλεως είναι τα τείχη της που απλώνονται πάνω από το σηµερινό ναό της Παναγίας (µάλιστα έχει ανασκαφεί ελληνιστικός πύργος, ο οποίος, δυστυχώς, σήµερα βρίσκεται κάτω από τον περιφερειακό δρόµο), το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο, το οποίο παρείχε νερό µέχρι πρόσφατα, και το ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης στα Κιόνια. Από αρχαίες περιγραφές µαθαίνουµε για το ιερό του ∆ιονύσου και το θέατρο, όπου γίνονταν οι φηµισµένοι αγώνες, τα «∆ιονύσια», το πρυτανείο, την αρχαία αγορά και το γυµνάσιο. ∆υστυχώς, όλα αυτά και πολλά άλλα τώρα βρίσκονται κάτω από τη νέα πόλη. Πόσο οργανωµένη και ξακουστή ήταν η πόλη της Τήνου µπορούµε να το συµπεράνουµε και από το σύγγραµµα του αρχαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη «Τηνίων Πολιτεία», το οποίο δυστυχώς δεν έχει διασωθεί.
Η κατοίκηση στη σηµερινή Χώρα συµπίπτει µε την ερήµωση του Κάστρου. Η «Χώρα του Αγίου Νικολάου», όπως ονοµάστηκε λόγω της οµώνυµης εκκλησίας στο λιµάνι, έλαβε την τελική της µορφή ύστερα και από τη µετανάστευση πληθυσµού από την Κρήτη, την Εύβοια και αλλού. Οι κάτοικοι της Χώρας επιδόθηκαν στο εµπόριο, περιορίζοντας τους γεωργούς κατεξοχήν στα χωριά της ενδοχώρας, και για µικρό χρονικό διάστηµα η Τήνος ήταν ένα από τα καλύτερα εµπορικά νησιά. Ορισµένες από τις εξαγωγές για τις οποίες φηµιζόταν ήταν εκείνες του κρασιού, των δερµάτων, του µεταξιού, των σύκων και κάθε άλλου ντόπιου προϊόντος. Τα τηνιακά εµπορικά καράβια θα φτάσουν ως τη ∆ύση, τη Μ. Ασία και τη Μαύρη θάλασσα. Μέχρι την επανάσταση του 1821 η Τήνος είχε πάνω από 30 µεγάλους εµπορικούς οίκους. Μετά τις σφαγές της Χίου και των Κυδωνιών (1822) και των Ψαρών (1824) ο αριθµός των κατοίκων της Χώρας θα αυξηθεί σηµαντικά, καθώς πλήθος προσφύγων θα καταφύγουν στο νησί.
Οι κάτοικοι της Χώρας συνέχισαν να ασχολούνται µε εµπορικές δραστηριότητες, µικρότερης εµβέλειας όµως. Σε µια µικρή αναλαµπή, η Τήνος, µαζί µε τη γειτονική Σύρο, θα µεγαλουργήσουν στο εισαγωγικό και εξαγωγικό εµπόριο. Σύντοµα, όµως, η Τήνος θα παραχωρήσει τα πρωτεία στη Σύρο. Στην παρακµή αυτή θα συµβάλει και η µετανάστευση πολλών κατοίκων της Χώρας σε άλλα µέρη του κόσµου, κενό που αναπληρώθηκε σύντοµα όµως από κατοίκους των χωριών του νησιού.
Η εύρεση της εικόνας του Ευαγγελισµού, το 1823, ήταν το σηµαντικότερο γεγονός για το νησί (και ιδιαίτερα τη Χώρα), τη φήµη του και φυσικά την οικονοµία του. Προσείλκυσε και συνεχίζει να προσελκύει πιστούς και επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Έτσι, η οικονοµία του νησιού, εκτός από τη ναυτιλία και το εµπόριο αγροτικών προϊόντων, βασίζεται σε εµπορικές δραστηριότητες (ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα) που αφορούν την επιρροή που ασκεί η εικόνα στο κοινό της.
Πίσω από την πρόσοψη του λιµανιού, που αδικεί τη Χώρα και τις οµορφιές της, κρύβεται η παλιά Τήνος, η οποία προκαλεί κάθε επισκέπτη να την περπατήσει και να την εξερευνήσει. Εκτός από το ναό της Μεγαλόχαρης, που ξεχωρίζει στο ψηλότερο σηµείο της Χώρας, και τα µουσεία στον περίβολό του, αξίζει κανείς να επισκεφτεί το Αρχαιολογικό µουσείο στη λεωφόρο Μεγαλόχαρης και την αξιόλογη Βιβλιοθήκη της Παναγίας µε τους χιλιάδες τίτλους, ακριβώς από πίσω. Ακόµα, απόλαυση προσφέρει µια βόλτα στον «παλιό δρόµο» που οδηγεί στην εκκλησία µε τα αµέτρητα µαγαζάκια µε τα παντός είδους αναµνηστικά και την παλιά µαρµάρινη Κάτω Βρύση (µε παρελθόν όσο και της Χώρας). Ενδιαφέρον προκαλεί, επίσης, η εξερεύνηση των παραδοσιακών στενών της πόλης. Έτσι, ο κάθε επισκέπτης αξίζει να περιπλανηθεί στα στενά της Μαλαµατένιας, του Αη Νικόλα του καθολικού και των Τριών Ιεραρχών, αλλά και στις παλιές γειτονιές της Παλλάδας και του Αγ. Ελευθερίου-Βαρύ. Τα γραφικά σοκάκια µε τα κατάλευκα σπίτια και τις περιποιηµένες αυλές µε τις ανθισµένες βουκαµβίλιες και τα γιασεµιά που «κρέµονται» µαγνητίζουν το βλέµµα σταµατώντας το χρόνο και θυµίζοντας περασµένες εποχές.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ναός των Ταξιαρχών, πολιούχος της πόλης, στο λιµάνι, αφού φιλοξένησε προσωρινά την εικόνα του Ευαγγελισµού από την εύρεσή της έως τη µεταφορά της στο ναό της Παναγίας. Το σοκάκι, όπου τώρα είναι συγκεντρωµένα τα µπαράκια, κάποτε αποτελούσε δρόµο εµπορίου, εφόσον εδώ γινόταν το µονοπώλιο του αλατιού και του πετρελαίου. Το µνηµείο της «Έλλης», που πρόσφατα ανεγέρθηκε στο λιµάνι, φιλοτεχνηµένο από τον ντόπιο γλύπτη Ν. Παρασκευά, δίνει µια άλλη διάσταση στον τορπιλισµό του ιστορικού καταδροµικού, υψώνοντας το παράστηµά του σε κάθε καιρό. Ένας άλλος ενδιαφέρων προορισµός είναι το Υφαντήριο της Χώρας που βρίσκεται στον παλιό δρόµο µε τα µαγαζάκια. Εκεί µπορεί κανείς να θαυµάσει τα χειροποίητα παραδοσιακά κεντήµατα, αλλά και να παρακολουθήσει γυναίκες της Τήνου να δουλεύουν τον αργαλειό. Η περιπλάνηση στη Χώρα της Τήνου δεν µπορεί να παραλείψει το Ίδρυµα Τηνιακού Πολιτισµού, το οποίο επιβλητικό δεσπόζει στην άκρη του λιµανιού.
Στο ανατολικότερο άκρο του λιµανιού βρίσκεται το «Πασακρωτήρι», ο επιβλητικός βράχος-ακρωτήρι, µε τη µοναδική θέα, τόσο στο πέλαγος, όσο και στο νησί. Από εδώ µπορεί κανείς να έχει µια ολοκληρωµένη άποψη της Χώρας. Πάνω στο βράχο είναι χτισµένο το µνηµείο-ηρώο των πεσόντων του νησιού κατά τους Βαλκανικούς Πολέµους.
Για πιο ανήσυχους επισκέπτες, και ειδικά όσους είναι λάτρεις της ιστορίας και αρχαιολογίας, µια βόλτα στην αρχαία πόλη και τα τείχη της, που απλώνονται πίσω από το ναό της Παναγίας, αποτελεί ιδιαίτερο προορισµό, καθώς η περιπλάνηση στο φυσικό τοπίο µε τα ιστορικά κατάλοιπα δικαιώνει την επιλογή της διαδροµής αυτής.
Ίδρυµα Τηνιακού Πολιτισµού
Ιδρύθηκε το 2002 και στεγάζεται σε ένα νεο- κλασικό κτίριο από τα πιο ιστορικά του νησιού (αρχές 20ού αι), που υπήρξε κάποτε ξενοδοχείο αλλά και νοσο- κοµείο (Πολυµέρειο). Αγο- ράστηκε το 1977 και ανα- παλαιώθηκε πρόσφατα από το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυµα Ευαγγελιστρίας, από το οποίο συντηρείται, και απο- τελεί στολίδι της Χώρας. Σκοπός του ιδρύµατος είναι να µελετά και να προβάλλει την ιστορία, τον πολιτισµό και την παράδοση του νησιού. ∆ιαθέτει σύγχρονους συνεδριακούς και εκθεσιακούς χώρους, αλλά και βιβλιοθήκη µε τίτλους που αφορούν στην Τήνο και τις Κυκλάδες γενικότερα. Εδώ γίνονται κατά καιρούς εκθέσεις και µάλιστα στεγάζεται και η µόνιµη έκθεση του µεγάλου Τήνιου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.
Η τουριστική αγορά της Τήνου
Η περιπλάνηση στη Χώρα της Τήνου απαιτεί τον περίπατο στον παλιό δρόµο που οδηγεί από το λιµάνι στο ναό της Παναγίας. Εδώ ο χρόνος έχει σταµατήσει από καιρό και το σκηνικό θυµίζει τις αγορές της Κωνσταντινούπολης και του Καΐρου. Τα πολυάριθµα µαγαζιά, µικρά και µεγαλύτερα, µε απλωµένες τις πραµάτειες τους στο πλακόστρωτο, γεµίζουν µε φωνές και χρώµατα τους περαστικούς, οι οποίοι µαγνητισµένοι δυσκολεύονται να «βγουν από αυτό το παραµύθι». Εδώ υπάρχει κάθε είδους ενθύµιο της Τήνου. Μικρές και µεγάλες εικόνες, τοπικά υφαντά, κοσµήµατα και κοµπολόγια, παραδοσιακά γλυκά και ό,τι µπορεί να φανταστεί ο νους εκτίθενται στα µάτια του διαβάτη, που σε πολλές περιπτώσεις καλείται από το µαγαζάτορα να περάσει να τα δει. Πλησιάζοντας στην Παναγία υπαίθρια ξύλινα κιόσκια πουλούν κυρίως λαµπάδες κάθε µεγέθους, τάµατα και αφιερώµατα και µπουκαλάκια για αγίασµα, ενώ στην ατµόσφαιρα αναδίδονται µυρωδιές από το λιβάνι. Θα πρέπει να σηµειωθεί, πάντως, ότι υπάρχουν αναµνηστικά για όλα τα γούστα και όλα τα πορτοφόλια.
Το έθιµο των Επιταφίων
Το ενδιαφέρον πλήθους κόσµου προκαλεί η περιφορά των επιταφίων τη Μεγάλη Παρασκευή στην πόλη της Τήνου. Μετά την ακολουθία των Παθών οι επιτάφιοι των πέντε ενοριακών ναών ξεκινούν µε προορισµό την πλατεία Παντανάσσης. Κάθε επιτάφιος ανθοστολισµένος µε ξεχωριστή φροντίδα, για να φαντάζει ωραιότερος, συνοδεύεται από τους ενορίτες του. Ο επιτάφιος της Παναγίας, όµως, αφήνεται αστόλιστος, καθώς ξεχωρίζει για τις ξυλόγλυπτες λεπτοµέρειές του. Εµφανίζονται ταυτόχρονα όλοι µαζί ξεπρο- βάλλοντας από διαφορετικούς δρόµους και ανεβαίνουν στην εξέδρα. Αφού ψαλούν τα Εγκώµια, αποχωρούν πάλι όλοι µαζί µε τους ενορίτες τους για τη βάση τους, εκτός από τον επιτάφιο του Αγίου Νικολάου που κατευθύνεται προς την παραλία «Καλάµια». Εκεί µαζί µε τον ιερέα µπαίνουν στη θάλασσα και κάνουν δέηση για τους ναυτικούς. Το έθιµο αυτό είναι ξεχωριστό και χρονολογείται από τα µέσα της δεκαετίας ’80.
Ο Ναός των Ταξιαρχών
Ο µητροπολιτικός ναός των Ταξιαρχών βρίσκεται στην Παλλάδα. Ο πρώτος µικρός ναός ήταν καθολικός. Το 1715 µε την τουρκική κυριαρχία στην Τήνο, κατόπιν συµφωνίας Ορθοδόξων και Καθολικών, έγινε ανταλλαγή ανάµεσα σ’ αυτόν το ναό και στον Άγιο Νικόλαο που τότε ήταν Ορθόδοξος. Έτσι, οι Ταξιάρχες έγιναν Ορθόδοξοι και ο Άγιος Νικόλαος Καθολικός. 
Ανακαινίστηκε το 1759, όπως φαίνεται από την εγχάρακτη επιγραφή πάνω από την είσοδο του ναού, από τον Αρχιεπίσκοπο Τήνου Μελέτιο µε τη συµβολή των Ορθοδόξων Τηνίων. Μπορεί να χαρακτηριστεί µουσείο της µεταβυζαντινής τέχνης, κυρίως λόγω του ξυλόγλυπτου-επίχρυσου τέµπλου αλλά και των εικόνων του. Το τέµπλο, όπως λέγεται, κατασκευά- στηκε στην Κων/πολη το 18ο αιώνα µε ανάµεικτα στοιχεία βυζαντινής παράδο- σης και µπαρόκ. Θεωρείται από τα ωραιότερα τέµπλα (µήκους 8 µέτρων), γιατί παρουσιάζει µια ιδιαιτερότητα έναντι των άλλων. Στο µεγαλύτερο τµήµα του είναι κουφωτό, δηλαδή έχουν αφαιρεθεί τµήµατα ξύλου ώστε να είναι διάτρητο ανάµεσα στις µορφές. Αυτό του προσδίδει χάρη και λεπτότητα. Τα ποικίλα θέµατα που εικονίζονται πλαισιώνονται µε συµπλέγµατα από φυτά και άνθη, αετούς και περιστέρια, λιοντάρια και άλλα ζώα.
Όλα τα παραπάνω, καθώς και το γεγονός ότι φιλοξένησε την εικόνα του Ευαγγελισµού κατά τη διάρκεια των εργασιών οικοδόµησης του ναού της Παναγίας, καθιστούν το ναό ξεχωριστό που προσελκύει κάθε επισκέπτη του νησιού.
